Στην αρχαία Αιτωλοακαρνανία

Δύο είναι οι βασικοί άξονες όπου η Αιτωλοακαρνανία μπορεί και οφείλει να στηρίξει κάθε αναπτυξιακή της προσπάθεια: Το φυσικό περιβάλλον και ο πολιτισμός. Δύο είναι και οι χαρακτηρισμοί του νομού μας: Μοναδικό υπαίθριο αρχαιολογικό μουσείο και μνημείο της φύσης. Πολιτισμός και περιβάλλον δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως διαφορετικές έννοιες, αποκομμένη η μια απ’ την άλλη. Είναι τόσο αλληλένδετες όσο ακριβώς και η ανθρώπινη δημιουργία ανά τους αιώνες στο συγκεκριμένο περιβάλλον.

Και είναι συνυφασμένες με σκέψη και ενέργεια, με κάθε αιτία και κάθε αποτέλεσμα δράσης των ανθρώπων του σήμερα, του χθες και του αύριο. Η δημιουργία, συνεπώς, ενιαίων δικτύων πολιτισμικών διαδρομών και φυσικού περιβάλλοντος, είναι ίσως το όχημα μετάβασης σ’ αυτό που η Αιτωλοακαρνανία πραγματικά είναι… στη σχετικότητα του χρόνου που γίνεται χρόνος μυθικός, αλλά και του χώρου.


Σ’ ένα χώρο που υπάρχουν μνημεία φυσικά, τεχνουργήματα βυζαντινά, ερείπια αρχαίων πόλεων, αλλά και μνημεία της νεότερης ιστορίας, παραδοσιακοί οικισμοί, ιαματικές πηγές, βιότοποι, αισθητικά δάση κ.τ.λ. Είναι εντυπωσιακό ωστόσο το γεγονός ότι ο αρχαίος μας πολιτισμός εμφανίζεται στην Αιτωλοακαρνανία σε περισσότερες από 150 θέσεις!

Πιο γνωστοί αρχαιολογικοί χώροι είναι αυτοί στο Θέρμο, στην Καλυδώνα, στην παλιά και νέα Πλευρώνα, στις Οινιάδες, στο Άκτιο και στο Ανακτόριο, στην Πάλαιρο και στην Πλαγιά, στο Θύρρειο, στην Αλυζία, στον Αστακό, στην Στράτου και στη Λεπενού, στο Βλοχό, στο Βουκάτιο, στη Σκάλα Ναυπάκτου, στηΜακύνεια, στο Λουτράκι Κατούνας, στη Λιμναία και το Αμφιλοχικό Άρχος, στη Χάλκεια, στο Τριχώνιο, στη Μητρόπολη ή Σαυρία στην Παλαιομάνινα, στον Αστακό, αλλά και στο αρχαίο Αγρίνιο, οι Ρωμαϊκές Θέρμες στο Μεσολόγγι.

Υπήρχαν ωστόσο πόλεις που αναφέρονται στους αρχαίους συγγραφείς (Παυσανίας, Θουκυδίδης κ.ά.), πολλές απ’ τις οποίες έχουν εντοπιστεί, …άλλες πάλι όχι. Με κίνδυνο να αδικήσουμε την ιστορία και τον πολιτισμό μας, καταγράφουμε όσες «άγνωστες» εν πολλοίς εντοπίσαμε στην περιήγησή μας στην μυθική Αιτωλοακαρνανία: Κοντά στις εκβολές του Αχελώου υπήρχε μικρή πόλη που έχτισαν άποικοι των Αθηνών.

Την ονόμασαν βεβαίως Αθήναι. Ήταν πόλη Ακαρνανική. Το Αιγίτιον όμως ήταν Αιτωλική πόλη, χτισμένη στους πρόποδες του όρους Κόραξ και σε απόσταση 15 χιλιομέτρων απ’ τη θάλασσα. Το Αιγίτιον έγινε η έδρα των Αποδωτών ή Οφιονέων Αιτωλών. Το 426 π.Χ. απέκρουσε επίθεση των Αθηναίων υπό τον στρατηγό Δημοσθένη. Ένα χρόνο νωρίτερα ο Δημοσθένης είχε εισβάλει στην πόλη Ιδομένη, στους λόφους που δεσπόζουν της Αμφιλοχίας.

Τους κατοίκους της Ιδομένης υπερασπίστηκαν Αμπρακιώτες και Πελοποννήσιοι, αλλά ηττήθηκαν. Με το όνομα Αίνεια ή Αινία υπήρχαν δύο πόλεις της Ακαρνανίας, κοντά στις εκβολές του Αχελώου. Ο Πολύβιος αναφέρει μικρή πόλη της αρχαίας Αιτωλίας ονόματι Άκραι. Υπήρχε ακόμη η Αλίκυρνα ή Αλίκαρνα, κοντά στο σημερινό Μεσολόγγι. Κοντά στη Λυσιμαχία υπήρχε η πόλη Αρσινόη. Στην περιοχή της Καλυδωνίας βρίσκονταν η πόλις Έλαιος.

Ο βασιλιάς Άτταλος την είχε οχυρώσει. Κυριεύτηκε απ’ τον Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας το 219 π.Χ. Στα σύνορα Αιτωλίας και Ακαρνανίας, στην αριστερή όχθη του Αχελώου βρισκόταν η πόλη Ερυσίχη. Ερυσίχη έλεγαν μια απ’ τις κόρες του Αχελώου. Ανατολικά της Ναυπάκτου υπήρχε η Ευανθία.

Η Καλλίπολις βρισκόταν στα δυτικά της Αιτωλίας. Την κατέστρεψαν οι Γαλάτες όταν εισέβαλαν. Εις μνήμην των σφαγιασθέντων κατοίκων η Αιτωλική Συμπολιτεία είχε αφιερώσει στους Δελφούς τρόπαιο και εικόνα τηςΑιτωλίας οπλισμένης. Η Ακαρνανική πόλη Κόρόντα ήταν αυτόνομη.

Τα ερείπιά της βρέθηκαν μεταξύ Χρυσοβίτσας και Προδρόμου. Στα νομίσματά της απεικονίζονταν η μακεδονική ασπίδα. Το 429 π.Χ. ο Αθηναίος ναύαρχος Φορμίων εκσεστράτευσε εναντίον της πόλης. Στην Ακαρνανία και στο βόρειο στενό της Λευκάδας βρισκόταν η Νήρικος, την οποία και είχε κατακτήσει ο πατέρας του Οδυσσέως Λαέρτης. Απ’ την Ακαρνανική Νήρικο ονομάστηκε και η ομώνυμη πόλη της Λευκάδος.

Όταν οι κάτοικοί της επαναστάτησαν, ζήτησαν τη συνδρομή των Κορινθίων και των Ακαρνάνων, οι οποίοι και κυρίευσαν ολόκληρη την περιοχή. Η πόλη μεταφέρθηκε όταν κατασκευάστηκε η διώρυγα που μετέτρεψε τη Λευκάδα σε νησί. Η Μετάπα ήταν πρωτοελλαδικός παρατριχώνιος οικισμός, προστατευτικό οχύρωμα του Θέρμου. Δυτικά της Ναυπάκτου υπήρχε παραλιακή πόλη των Οζολών Λοκρών ονόματι Οινεών.

Ήταν το ορμητήριο του Δημοσθένη εναντίον των Βοιωτών. Αργότερα την κυρίευσε ο Σπαρτιάτης Ευρύλοχος. Δημοσθένης και Ευρύλοχος συγκρούστηκαν το 426 π.Χ. για την κατάληψη του φρουρίου των Οπλών. ΟιΟπλαί βρίσκονταν στον Αμβρακικό και ήταν η έδρα του κοινού δικαστηρίου των Ακαρνάνων. Νοτιότερα ήταν οιΚρήναι. Το Πρόσχιον βρίσκονταν στους πρόποδες του Αρακύνθου και ίσως να επρόκειτο για την ομηρικήΠυλήνη. Ο Θουκυδίδης πάντως αναφέρει ότι η πόλις Πρόσχιον αποτέλεσε ορμητήριο των Λακεδαιμονίων στη Στερεά.

Το Σόλιον, πόλη Ακαρνανική, βρίσκονταν απέναντι απ’ τη Λευκάδα και ήταν αποικία των Κορινθίων. Οι Αθηναίοι κατέπλεαν με εκατό πλοία το 431 π.Χ. στο παραλιακό Σύλιον και αφού το κυρίευσαν παρέδωσαν την κυριαρχία της πόλης στην κοντινή Πάλαιρο.

Στην Αιτωλία αναφέρεται ακόμη το Τείχιον. Άλλες αρχαίες πόλεις ήταν η Παμφία, η Ιθωρία, η Μεδεών, ηΗράκλεια, η Εύριπος, η Έχινος, οι Φοιτίαι, το Φύταιο, το Φίστυο κ.ά. Αίνιγμα παραμένει για τους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους η Ομηρική Οιχαλία, όπου βασίλευσε ο μυθικός βασιλιάς Εύρυτος. Η Οιχαλία καταστράφηκε απ’ τον Ηρακλή. Πολλές περιοχές διεκδικούν την Οιχαλία και κατά πάσα πιθανότητα πόλη μ’ αυτό το όνομα υπήρχε σε διάφορα σημεία του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Αν όμως δεχθούμε την ύπαρξή της, τότε σίγουρα θα πρέπει να την αναζητήσουμε και στην Αιτωλοακαρνανία. Κατά τον Όμηρο επίσης, Αιτωλική πόλη ήταν η Ώλενος, η οποία μάλιστα συμμετείχε στην κατά του Ηλίου εκστρατεία υπό τον Θόαντα.

Φώτης Μπερίκος

Απ” το βιβλίο «Αιτωλία και Ακαρνανία- Εν αρχή ην ο Μύθος»
http://agrinioreport.com/